ROK 1926: III Marsz Szlakiem Kadrówki

Idea marszu zatacza coraz szersze kręgi. Cztery drużyny wojskowe i jedna sportowa udziałem swym stwierdziły swą solidarność z ideą marszu.  Łącznie do zawodów dopuszczono 70 drużyn w liczbie 910 zawodników i jedną niepełną drużynę żeńską. Jak to w takiej zbiorowości bywa zdarzali się i „judasze”.

Na razie jednak możemy być dumni i z tego co było. Od roku zeszłego zrobiliśmy wielki skok naprzód, a rzeczą inicjatywy obywatelskiej, przejawiającej się za pomocą bądź prasy, bądź bezpośredniego oddziaływania na ogół społeczeństwa, będzie przeorać istniejący stan rzeczy, pogłębić uświadomienie społeczeństwa, przez skierowanie jego energii i zapału na praktyczne drogi realnej i umiejętnie przeprowadzonej pracy i współdziałania ze wszystkimi poczynaniami społecznymi oraz państwowymi.

Tych 900 strzelców, co w dniu dzisiejszym wyruszają z Oleandrów, swoim trudem sportowym mimo woli narzuci społeczeństwu myśl o tamtych, co kiedyś przed laty szli szlakiem Kraków – Kielce na trudy i znoje, a o których wówczas społeczeństwo to tak mało chciało wiedzieć. Przypomni się temu społeczeństwu w jakich warunkach i z jakim zaparciem się siebie walczyli nasi pierwsi żołnierze, aby stworzyć zręby niepodległości naszego państwa. Przypomni się wreszcie wszystkim, że jednak Polska sama „nie wybuchła”, że byli tacy, którzy choć bardzo nieliczni, mieli odwagę powiedzieć światu – chcemy być wolni!

Czegoż życzyć dzisiejszym zawodnikom. Chyba tego, aby zapatrzeni w czyn wielkich swoich poprzedników, starali się im bodaj w trudach marszu dorównać, aby przebywając drogę Kraków – Kielce, chcieli zajrzeć do swych serc i zbadać, czy mieszczą w nich się te same uczucia, które ożywiały kiedyś serca „zawodników” pierwszej kadrowej. Należy im życzyć, aby trud ich dzisiejszy uzdrowił moralnie i fizycznie społeczeństwo i aby trud ten wyprowadził dzisiejsze pokolenie z przepaści walk politycznych i skupił u jednego celu – pracy dla wielkości i siły naszej Ojczyzny. Niech tradycji całkowicie stanie się zadość

“Polska Zbrojna”

Poza emulacją, poza chęcią zaznaczenia swej tężyzny fizycznej, która w każdym zawodniku drzemie, na start marszu “Szlakiem Kadrówki” ściągnęło zawodników umiłowanie tej idei, dla której ongiś wyruszali strzelcy w szeregach Kadrówki, idei, której symbolem jest Pierwszy Marszałek Polski. O jego nagrodę walczyli, Jego nagrodę, – przedmiot zazdrości Wszystkich – zdobyli szczęśliwi zwycięzcy.

Warszawski “Kurier Poranny”

Do marszu Szlakiem Kadrówki w tym roku stanęli nie sami tylko strzelcy. Cztery drużyny wojskowe i jedna sportowa udziałem swym stwierdziły swą solidarność z ideą marszu. Tych zaś, którzy szlak Kadrówki uznali jako drogę wiodącą do „wewnętrznego odrodzenia” jest więcej. A są między nimi i najzatwardzialsi grzesznicy. Ci, którzy życie swoje niemal poświęcili walce z Marszałkiem, nie licząc się nawet z momentami, kiedy w walce tej, godząc w osobę Marszałka, godzili równocześnie w najistotniejsze Polski interesy, godzili w jej bezpieczeństwo w czasie wojny. Wielu z nich dzisiaj, szczerze czy nie szczerze, weszło na drogę Pierwszej Kadrowej. Im też polska prasa antypaństwowa poświęca specjalny artykulik. Pod tytułem „Szlakiem Kadrówki” pisze „Gazeta Warszawska Poranna”:

Droga Pierwszej Kadrowej, jaką obrał sobie Związek Strzelecki, oraz zrozumienie jej przez najszersze koła społeczeństwa nie daje spać stronnictwom antypaństwowym. Korzystając z pobłażliwości Marszałka Piłsudskiego, który w poczuciu swej siły, jaką czerpie z bezgranicznego zaufania do niego społeczeństwa polskiego zostawił ich w spokoju – udają, że mają jeszcze w Polsce coś do powiedzenia i że szlak legionu Gorczyńskiego nie zatarł się w pamięci narodu. – Bezpośrednio przed Marszem Szlakiem Kadrówki wnieśli oni interpelację, która, według „Gazety Warszawskiej Porannej” brzmi:

Biedni i naiwni. Nie wiedzą o tern, że sumy, które zdefraudował jeden, tylko ich minister Kucharski, na szkodę skarbu państwa, są takie, za które Związek Strzelecki mógłby przez wiele lat prowadzić poważną pracę nad przygotowaniem narodu do obrony kraju. Na jaką zaś „opinię publiczną” się powołują, jest to zagadka, której żaden z szaradzistów polskich rozwiązać nie potrafi.

Zostawmy ich więc w spokoju i nie zakłócajmy ciszy tym co odeszli… od kas państwowych i nigdy już do nich nie wrócą, a sami powróćmy na Szlak Kadrówki.

Dnia 5 sierpnia w Krakowie rozpoczęły się uroczystości związane z marszem – nabożeństwem w kościele św. Piotra i Pawła o godz. 9 rano. W prezbiterium ustawiła się kompania honorowa Związku Strzeleckiego ze sztandarem. W stallach zajęli miejsca członkowie delegacji państw bałtyckich oraz przedstawiciele władz wojskowych, cywilnych i miejskich, oraz władze Związku Strzeleckiego. Nawy świątyni wypełniła po brzegi publiczność. Władze wojskowe reprezentował gen. Tinz, szef Sztabu DOK. pułk. Ścieżyński oraz liczna rzesza oficerów. Na czele władz cywilnych przybył wojewoda Darowski – władz miejskich – prezydent miasta Rolle – dowódca DOK. Kraków – gen. Wróblewski, z powodu odbywającej w Ciechocinku kuracji, na uroczystości przybyć nie mógł, natomiast nadesłał depeszę treści następującej:

Wszystkim zawodnikom najserdeczniejsze pozdrowienie. Doroczny ich wysiłek po szlaku Kadrówki, będzie przez długie jeszcze lata jedynym może zbiorowym wysiłkiem dla Polski, ponoszonym bezpośrednio. Czyn zapoczątkowany w dziejowej chwili przekazujecie tradycji wraz z wielkim imieniem jego Twórcy i Inicjatora. Łączę się z Wami w hołdzie Komendantowi ówczesnej garstki bohaterów Polski, Józefowi Piłsudskiemu cześć!

gen. dyw. Stanisław Wróblewski.

Po nabożeństwie strzelecka kompania honorowa poprzedzona orkiestrą 5 p. saperów defilowała przed gośćmi bałtyckimi i reprezentantami władz, zgromadzonych u stóp kościoła.

Przybywające na marsz drużyny lokowano w koszarach 20 pp. Przewidziana i zgłoszona cyfra 600 zawodników dawno została przekroczona ku rozpaczy szefa prowiantury ob. Murzynowskiego. Co godzina meldowano przybycie nowych drużyn ze wszystkich stron Polski, których liczba, łącznie z rezerwowymi zawodnikami, zebranymi na wypadek zdekompletowania przez komisję lekarską przekroczyła tysiąc strzelców. Na wielkim dziedzińcu koszarowym skąpanym w słońcu, które w dniu tym, jak i w ciągu całych zawodów, po deszczowych i słotnych dniach wyszło z za chmur, by przyjrzeć się naszym zawodnikom – bielały nagie ciała kadrowców, którzy zlewali się zimną wodą i wystawiali często białe, ale częściej brązowe od słońca ciała, na działanie promieni słonecznych. Gwarno było i rojno, choć drużyny grupami trzymały się ze sobą, konspirując z komendantami swych obwodów i okręgów „tajemnice” marszu, które im miały ułatwić zwycięstwo. Wystarczyło pokazać się na dziedzińcu, aby każda drużyna zgłosiła swoje żale i wymagania do Kwatery Głównej. Wszystkie te żale jednakże, niezależnie od treści miały jeden cel ukryty – powiększenie swych szans do zwycięstwa. Nastrój wśród strzelców, jakże ściśle przypominał nastrój naszych „legunów dłubinosków” w okopach Pierwszej Brygady.

Ostatecznie, po oględzinach lekarskich i rozlosowaniu numerów, stanęło do zawodów 70 drużyn w liczbie 910 zawodników i jedna niepełna drużyna żeńska, złożona z 8 zawodniczek, stająca do zawodów bez karabinów poza konkursem. Jutro o 4 rano odmarsz.

DRUŻYNY

Sześćdziesiąt sześć drużyn strzeleckich – męskich, jedna niepełna drużyna strzelczyń, jedna 27 p. p. z Częstochowy, jedna 1 p. saperów kol. z Krakowa, jedna RKS Legia i jedna Batalionu sanitarnego z Warszawy.

Razem 71 drużyn, które otrzymały następujące kolejności, i które prowadzili drużynowi:

1. Bochnia, drużynowy Piotrowicz Michał,
2. Łuków, Borzyń Czesław,
3. Toruń, Idel Ludwik,
4. Wieluń, Żabicki Bolesław,
5. Końskie, Grzegorczyk Jan,
6. Grodno, Szumski Stefan,
7. Łuck, Kamiński Piotr,
8. Warszawa Śródm., Kędzierski Stanisław,
9. Czeremcha, Wasiluk Mikołaj,
10. Bydgoszcz, Gachowski Mieczysław,
11. Radom, Jagiełło Michał,
12. 27 pp Częstochowa, kpt. Janusz Wójcik,
13. Kowel, Kuncewicz R.,
14. Przemyśl, Błażewicz St,
15. RKS Legia, Kaczor Edw.,
16. Żywiec, Dzierżawa Franciszek,
17. Jarosław, Sitek Stan.,
18. Kaczy-Dół, Pytarz Stef.,
19. W-wa Powązki IIl, Samborski Józef,
20. Dęblin, Kacperek Kubin,
21. Częstochowa, Burhard Hipolit,
22. 1 p. sap. kol. Kraków, Liszka Józef,
23. Błonie, Włodarczyk Wład,
24. Katowice, Stachowicz Erw.,
25. W-wa Wola, Godlewski Aleks.,
26. 5 psap Kraków, Ormanowiec Stanisław,
27. W-wa Powązki III, Szymański Edw.,
28. Wilno, Kieraszewicz Józef,
29. Lublin, Żytek Józef,
30. Lwów, Lesiuk Bronisław,
31. Łódź m. I, Malinowski Marian,
32. Zamość, Leszko Henryk,
33. Trzebinia, Matusik Franciszek,
34. Łódź m. II, Sęk Antoni,
35. Chełmno, Motylewski Stan.,
36. W-wa Praga, Ślepowroński Leon,
37. Oświęcim, Pietruszka Leon,
38. Dobromil, Hanus Józef,
39. Grudziądz, Hensler Bolesław,
40. Inowrocław, Filipek Antoni,
41. W-wa Powązki -II, Krupka Stan.,
42. Wołomin, Błażejski Wacław,
43. Wieliczka, Kowalczyk Zygmunt,
44. W-wa powiat I, Czechomski,
45. Jędrzejów, Kosek Stanisław,
46. W-wa śródm., Dziubak Antoni,
47. Jeziorna, Stępniak Józef,
48. Warszawa Powązki II, Wikiel Aleksander,
49. Kielce, Dobosz Władysław,
50. Łuków, Kalinowski,
51. Stryj, Totelmayer,
52. 1 Baon Sanit. Warszawa, Wanat Stan.,
53. Sanok, Bętkowski Wład.,
54. Pabianice, Magrowicz Józef,
55. Żywiec II, Wielebnowski Stan.,
56. Złoczów, Dawiskiba Józef,
57. Wierzbnik, Płachciński Miecz.,
58. Krasnystaw, Mróz Edward,
59. Orlęta II, Konig Henryk,
60. Radomsko, Srnór Wincenty,
61. Kraków IV, Niepołomski Wiktor,
62. Katowice II, Franki Franciszek,
63. Piotrków, Pajęczkowski Teodor,
64. Kraków Orlęta I, Różycki Włodz.,
65. Wola Krysztoparska, Lasota Józef,
66. Szczekociny, Orliński Roman,
67. Kraków III, Mirek Stan.,
68. Żarnowice, Serwa Mikołaj,
69. Lipno, Ziółkowski Stan.,
70. Kraków VI, Badzioch Marceli.

WYMARSZ Z OLEANDRÓW.

Już o trzeciej nad ranem zaroiły się ulice Krakowa. Ze wszystkich kawiarń wyległa tłumnie publiczność, która dnia tego nie poszła spać do domów, wypełniając sobie czas zabawą i śpiewem pieśni legionowych. Jakiś beztroski nastrój owładnął wszystkimi. Rozchmurzyły się twarze, troska ustąpiła z czoła. Wszak „Dziadek” u władzy, czyż trzeba się teraz troszczyć o Polskę, gdy On myśli za wszystkich. Na każde jego skinienie wszyscy rzucą swoje warsztaty pracy, odejdą od swych ognisk domowych, wezmą karabin i na front. Znają swoje obowiązki wobec Polski, ale z praw naprawdę teraz dopiero korzystać mogą. Nie gnębi już ich niepokój, że granice państwa zagrożone, że jutro może państwo rozkradną po kawałku, że sprzedadzą je obcym. Znają swe obowiązki, każdy z nich spełnia je w swoich granicach – o resztę martwi się „Dziadek”. Płynie pieśń legionowa, sypią się toasty, a z nimi i frywolne piosenki z okopów. Radość, wesele i zapał. Nie było między nimi tych, co kraczą w swych piśmidłach antypaństwowych, iż Piłsudczycy weselić się nie potrafią.

Niech lżą dalej o ponurych twarzach piłsudczyków, bo nigdy w ich towarzystwie nie przebywali i przebywać nie będą.

Kilkutysięczny tłum zalał ulicę Wolską i popłynął ku Oleandrom. Przymaszerowały drużyny, wyciągając się długim szeregiem.

Jezdnia zapełniona samochodami, powozami dorożkami. Mundury generałów, oficerów i legionistów, strzelców, ksiądz, władze cywilne, panie z kwiatami, rodziny zawodników, dzieci… Każdy się ciśnie, każdy chce widzieć odmarsz – młodzież zazdrosnym okiem spogląda na karabiny, na numery na piersiach.

Komendant Główny Związku Strzeleckiego ob. K. Kierzkowski odczytuje Rozkaz. Ten sam, co 12 lat temu, na tym samym miejscu i o tej samej godzinie odczytano Pierwszej Kadrowej. „Spotkał Was ten zaszczyt…, z który dziś, iluż z pośród tych zaszczyconych nie znajduje się już między żyjącymi. A jednak… gdyby nie na zawody, lecz na taki sam marsz jak dwanaście lat temu kazano wyruszyć drużynom, jakże ochotnie dla tego za szczytu każdy z nich oddałby życie…

Ks. kapelan Mac-Marski udziela błogosławieństwa na drogę.

Godzina 4-ta rano. Na dany sygnał drgnęła I drużyna i ruszyła raźnie naprzód. Marsz Strzelców rozległ się na szlaku, posypały się kwiaty, zagrzmiały oklaski, a z wieży Mariackiej goniły odchodzącą drużynę dźwięki hejnału.

I tak co minuta drużyna za drużyną, wyciągały się długim żurawiem. Jeszcze ostatnie drużyny nie ruszyły z miejsca, a już na drodze do Słomnik rozgorzała walka. Drużyny rozpoczęły swój wyścig – walcząc o zwycięstwo.

Wszak tam na mecie w Kielcach witać was będzie sam Najpierwszy Komendant, Marszałek Józef Piłsudski…!

NA SZLAKU

“Około godz. 6 rano podjeżdżamy do b. granicy dwóch wrogich państw zaborczych, do kordonu dzielącego przed wojną Polaków. Następuje cisza, milczą skupieni dwaj dziennikarze jugosłowiańscy, pojmując nasze uczucia. Ogarnia nas modlitewne prawie wzruszenie. Tędy przed dwunastu laty przekroczyła granicę garstka straceńców, „szalonych łbów” drąc czynem swoim rozbiorowe traktaty, zwalając słup graniczny, dzielący części jednej ziemi. “Społeczeństwo” nie zrozumiało ich, okrzyknęło ich Kainami, zdrajcami. Dziś szlakiem ich drogi kroczą tysiące młodych ich spadkobierców, kroczą przedstawiciele państw zaprzyjaźnionych, przedstawiciele Rządu i wojska niepodległej Polski, odbywają w skupieniu pielgrzymkę narodową do świętych miejsc narodu.

Jedziemy dalej przez malowniczy kraj łagodnych pagórków i dolin, wśród pól, pełnych snopów zżętego zboża lub złocących się, kołysanych wiatrem łanów zboża, czekającego zbioru. Gdzieniegdzie rozrzucone wioski, tulące się do pagórków, całe w zieleni ogrodów.

W drodze spotykamy kilka, zebranych oddziałów po cywilnemu, nie biorących udziału w zawodach, spotykamy kilka bram tryumfalnych.

Zbliżamy się do miasteczka Słomniki, pod którym była pierwsza potyczka Kadrówki. W miasteczku oczekujemy przybycia zawodników i gości zagranicznych. Wita ich w otoczeniu młodych dziewcząt ob. Karol Pierzchalski, o przydomku Polska, ten sam, który 6 VIII 14 r. witał sercem i duszą płomienną pierwszych żołnierzy niepodległej Polski. Ze wzruszeniem opowiada o tych dalekich już wypadkach, które mu będą świętem wspomnieniem do końca życia. Całe miasteczko wylęga, by wziąć udział w serdecznym powitaniu. Pamiętają wszyscy czasy z przed lat 12.

Nadchodzą zawodnicy. Często zmęczeni, wyczerpani, lecz z ogniem w oczach. Nie wszyscy mają siły jednakie. Często widzi się strzelców, pomagających słabszym w drużynie: te mu niosą karabin, tego chwilowo wyczerpane go prowadzą pod rękę, na innego czekają. Braterska pomoc łączy, zbliża ich z sobą. Przed metą, gdzie ich wszyscy oczekują, prostują się, krokiem na baczność lub ze śpiewem na ustach przeciągają przed Komendantem Głównym pod bramą tryumfalną.

Oddziały prawie wyłącznie miejskie skrada ją się z młodzi robotniczej. Pierwsza kroczy wojskowa drużyna 27 pp z Częstochowy z kapitanem tegoż na czele. Duże szanse zwycięstwa mają drużyny warszawskie: Śródmieście, Powązki, Wola. Witamy się z nimi serdecznie, wyszukuję znajomych.

Dziś odpoczynek w Miechowie, jutro dalej do Jędrzejowa. Goście zagraniczni i władze Związku jadą do Katowic i Chorzowa, dla zwiedzenia tamtejszych fabryk i zakładów. Potem jedziemy wszyscy do Jędrzejowa”.

W MIECHOWIE.

Ze Słomnik wyruszyły drużyny w kierunku Miechowa, gdzie kończył się pierwszy etap marszu.

Do Miechowa przybyło w komplecie 59 drużyn, reszta została zdyskwalifikowana. Członkowie tych 12 drużyn mogą już tylko stawać do konkurencji indywidualnej. Najlepszy czas osiągnęła drużyna 12, z 27 pp przebywając drogę z Krakowa do Miechowa, wynoszącą 44 km w 6 godzin min. 7. W ten sposób drużyna ta pobiła rekord zeszłoroczny o 1 godz. 1 min.

Następne drużyny osiągnęły czas następujący: 2) Nr. 52 – baonu sanitarnego Warszawa w 6:26:30, 3) Łódź-Miasto 6:37, 4) i 5) Żywiec i Warszawa-Powązki 6:39, 6) Warszawa-Praga 6:43, 7) Wilno 6:44, 8), 9) i 10) Kraków-Orlęta I (zeszłoroczny mistrz), Łuck i Katowice I 6:45, 11) Warszawa Śródmieście 6:52. Drużyna żeńska osiągnęła czas 8:06, bijąc 33 drużyny męskie. Rekord zeszłoroczny do Miechowa pobiło 20 drużyn.

Wkraczające do miasta drużyny witali na ulicach zgromadzeni mieszkańcy. Miasto przybrało nastrój i wygląd, przypominający do złudzenia rok 1914. Na ulicach rozłożyło się obozowisko „obywatelskie” i wojskowe. Ustawiono broń w kozły, zadymiły kuchnie połowę i strzelcy otoczeni zwartymi tłumami mieszkańców zasiedli do śniadania.

W tym samym czasie goście państw bałtyckich, z władzami strzeleckimi i przedstawicielami prasy zwiedzili miejscowy kościół, oprowadzani przez miechowski komitet obywatelski.

Następnie udano się pod udekorowany flagami i zielenią pomnik powstańców. Wygłoszono tu przemówienia w języku łotewskim, estońskim i finlandzkim do gości zagranicznych, którzy złożyli na grobie pod pomnikiem powstańców wieniec w imieniu reprezentowanych przez siebie organizacji strzeleckich. W uroczystości tej wzięli udział komitet obywatelski, prezydent miasta, ksiądz kapelan, weterani 63 roku itd.

Następnie strzelcy wysłuchali przemówienia premiera Bartla, który powitał strzelców. Głośnik był ustawiony na rynku miasta.

MOWA PREMJERA BARTLA PRZEZ RADJO

Obywatele! Wspominając dzień 6 sierpnia1914 r. nie można mówić bez wzruszenia. I oto dlaczego przemówić do was pragnę, nie tylko jako urzędnik państwowy i oficjalny reprezentant władzy, ale przede wszystkim jako świadomy obywatel w służbie publicznej. Marsz drużyn strzeleckich, mający wybitny charakter sportowy, jest wyrazem i dowodem nie tylko prężnej sprawności młodej części społeczeństwa, które staje do służby publicznej w gotowości fizycznej, ale jest zarazem czymś o wiele więcej. Jest mianowicie pełną wielkiego wewnętrznego skupienia, pielgrzymką do miejsc, które stały się dla nowożytnej Polski źródłem jej świeżej a twórczej tradycji. Pielgrzymka ta jest wyrazem powszechnego dziś hołdu społeczeństwa dla polskiego Anabazis – pochodu tych nielicznych, którzy poza i wbrew ówczesnemu społeczeństwu wzięli na swe barki proklamowanie niepodległości Polski w obliczu świata. Polska nowożytna odnalazła w nich twórców i wyrazicieli swojej nowożytniejszej i najistotniejszej tradycji. Dzisiejszym pielgrzymom – zawodnikom przesyłam życzenia niezmiennie wiernej i owocnej służby idei Polski i sprawie publicznej oraz szczere strzeleckie pozdrowienie.

6 sierpnia 1926, PREMIER Kazimierz BARTLA

Po p. Premierze Bartlu miał przemówić Prezes Związku Strzeleckiego dr Kazimierz Dłuski. Niestety, jakieś dziwne siły nie dopuściły Czcigodnego Prezesa, który ze względu na niedawny wypadek automobilowy nie mógł być osobiście na szlaku, do megafonu. Przygotowane do radio przemówienie Prezesa Dłuskiego podajemy poniżej drukiem.

Zdarza Się po raz pierwszy, że nie mogę z powodu przebytej niedawno ciężkiej choroby, witać Was u kresu Waszych zawodów w Kielcach. Ślę Wam więc po drodze „Marszu Kadrówki” z głębi serca płynące życzenia jak największego powodzenia.

„Marsz Kadrówki” z roku na rok coraz bardziej interesuje i coraz głębiej porusza nasze społeczeństwo. – Znaczenie jego przenika do świadomości coraz szerszych warstw, budząc w nich żywe sympatie a skądinąd niekłamany zapał.

 I słusznie. – „Marsz Kadrówki”, jako taki wybiega poza ramy zwykłych, tak licznych, tak różnobarwnych, a popularnych wśród krajów cywilizowanych zawodów.

Jest on przede wszystkim symboliczną uroczystością, jest rocznicą wielkiego czynu historycznego, dokonanego przed 12 laty, przez I-go Marszałka Polski, Józefa Piłsudskiego, jest on – pamiętajmy to zawsze – rocznicą pierwszej, po ostatnim powstaniu walki zbrojnej o nieprzedawnione prawa narodu naszego, za które od Kościuszki począwszy, a na 63-im roku skończywszy tyle krwi na polach bitew zostało przelane. Ale, na równi z tą drogocenną pamiątką po 1914 roku, marsz Kadrówki odgrywa doniosłą rolę dla przyszłości naszej. Jest on bowiem żywym wyrazem tężyzny i duchowej i fizycznej, niezbędnej dla wprowadzenia w czyn wielkiej idei, jaka przyświeca całej naszej działalności: przygotowania się do obrony, – w razie potrzeby, całości granic Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej.

W tym roku wobec przyjazdu delegatów od bratnich organizacji państw bałtyckich, nabiera on jeszcze pewnego zabarwienia międzynarodowego. – Powinniście im pokazać, obywatele, czego potrafi dokonać strzelec polski, przez swą wolę i wytrwałość, wyhodowane na podłożu wielkiej, przed chwilą wspomnianej, idei patriotycznej. – Nie wątpię, iż zdacie świetnie przed tymi sędziami egzamin. W tej myśli życzę Wam dalszej, w pełni zdrowia podróży, i jak najwięcej nagród w Kielcach. Cześć!

1926, Kazimierz Dłuski

MARSZ DO JĘDRZEJOWA.

Pierwszy etap marszu do Miechowa, jak na leżało przewidywać wniósł pewne niespodzianki. Tymi niespodziankami są nowe drużyny, które wysunęły się na czoło. W grę weszła Warszawa Śródmieście, Wilno, Łuck. Również zaczęła budzić zainteresowanie poza konkursowa drużyna żeńska. Wprawdzie maszerowała ona bez karabinów, niemniej jednak, wyprzedzając 30 drużyn męskich – płeć słabsza wykazała wielką ambicję, która świadczyła, że w nowym pokoleniu strzeleckim również wykuwać się zaczyna ten typ polskiej niewiasty, które tak wielkie zasługi położyły w walkach legionowych i w wojnie polsko-bolszewickiej, na cześć których „Polska Zbrojna” zamieściła wiersz, który tu przytaczamy dla otuchy i zachęty tych, które w roku przyszłym wyruszą Szlakiem Kadrówki.

Drużyna wojskowa 12 z Częstochowy, która brawurowo wysunęła się na I etapie, wbrew przewidywaniom nie tylko nie „zarwała się“, lecz przychodzi znowu pierwsza do mety w Jędrzejowie. Drużyna ta bije również o kilka minut zeszłoroczny rekord na przestrzeni Miechów – Jędrzejów, przechodząc go w czasie 5 godz. 44 min. Jako druga przybywa 16 z Żywca w 8 minut po pierwszej. Na ogół czoło przychodzi w odstępach krótkich, dopiero później powstają długie przerwy, gdyż są drużyny, mające po jednym zawodniku chorym lub zdyskwalifikowanym, które starają się jedynie dojść do mety, chcąc dać swym się jedynie dojść do mety, chcąc dać swym członkom możność stawania do zawodów indywidualnych. W ogólnej klasyfikacji prowadzi w dalszym ciągu 12 kpt. Wójcika, za nią idzie baon sanitarny z Warszawy i Orlęta z Krakowa.

„Orlęta” krakowskie pozostały wierne zeszłorocznej tradycji. Przegrany czas do Miechowa – ciężką pracą  wyrobiły do Jędrzejowa – bijąc Łódź, Żywiec, Warszawę- Powązki, Warszawę-Pragę i Wilno. Jedynie tylko baon sanitarny z Warszawy no i oczywiście dwunastka 27 pp utrzymały się na swoich pierwszych dwóch miejscach.

Przyjęcie w Jędrzejowie stało na jeszcze wyższym poziomie, niż w Miechowie. Przed wspólną. kolacją odbyła się na rynku w Jędrzejowie pierwsza w tern miasteczku audycja radiowa, której przysłuchiwało się parę tysięcy mieszkańców miasta. Jednocześnie starosta p. Lilek wręczył zwycięskiej drużynie 12 flower, zakupiony przez miejscowy Komitet Obywatelski, jako nagrodę za najlepszy czas na 2 etapach.

Jutro bieg indywidualny i finisz, na mecie w Kielcach.

BIEG INDYWIDUALNY DO KIELC.

Tam na mecie w Kielcach – Marszałek. Ostatkiem sił, najwyższym napięciem woli i nerwów biegną zawodnicy. Silniejsi zachowują formę – na słabszych widać ostatni wysiłek. Karabiny ciążą im na plecach. Każdy niesie go, jak mu wygodniej. Ten lufą na dół – tamten w dwóch rękach przed sobą, inny na ramieniu. Chęciny wyznaczyły co roku nagrodę dla zawodnika, który pierwszy przez Chęciny przebiegnie. Tu więc też rozpoczyna się pierwsza zdecydowana walka. Plutonowego Okonia dopędza pod Chęcinami zeszłoroczny zwycięzca Kmicic i rozgrywa się między nimi pierwsza walka – walka o Chęciny. Kmicic zwycięża. Nagroda Chęcin dostaje się w jego ręce.

Za Chęcinami jednak plutonowy Okoń dopędza znów Kmicica na szlaku. Rozpoczyna się między nimi ponowna walka o Kielce. Biegną sami. Ale tuż za nimi biegnie Baran z Wieliczki. Dopada ich, przegania i odbija się naprzód o dobre 300 metrów. Tych trzech już nikt nie zgoni, chyba, że który z nich padnie nie. Ale to wytrawni biegacze. Wiedzą, że lepiej jest przegrać pierwsze, a nawet drugie miejsce, aniżeli w ogóle nie dojść. Mierzą siły swych przeciwników, ale mierzą też i swoje własne. Okoń z Kmicicem ciągle idą razem – Baran na 300 metrów przed nimi – boso w krótkich porteczkach sportowych po kolana, świecąc gołymi łydkami na szlaku, Kmicic i Okoń łudzą się napew.no, że nieprzepisowy kostium Barana będzie powodem do dyskwalifikacji i pierwsza nagroda jednemu z nich przypadnie w: udziale. Tylko któremu? Ale Baran niósł swe zwycięstwo w plecaku. Tam bowiem’ mieściły się jego buty i przepisowe spodnie. Regulamin tego nie zabrania.

W KIELCACH.

Tłum czeka. Rychło li przyjdą? Kto przyjdzie pierwszy… Aż oto idzie… Idzie twardym krokiem, idzie od strony Miechowa. Idzie pełen radości i siły, młody, pewny siebie – podrywa się przed metą do biegu i finiszuje.

Niech żyje! Wiwat! Niech żyją strzelcy!

To strzelec, Wojciech Baran z. Wieliczki. 38 km w 3 godziny 42 minuty i 5 sek.

A tuż za nim o 200 m. toczy się walka między Kmicicem i Okoniem. Pędzą do mety ostatnim wysiłkiem woli. Kmicic zwycięża. W niepełne dwie minuty po Baranie przerywa taśmę, uzyskując czas 3 godz. 44 min. 3 sek. Za nim Okoń w 3 godz. 44 min. 8 sek. Za nim dobiegają inni: Zatorski, Korablin, Stańczyk, Magrowicz, Stachura, Wanat, Rudek, Dąbrowski. Gawlik przybiegł dwunasty. Dalsi 17 przedstawieni do nagrody indywidualnej – znów nowe siły. Rok pracy przygotowawczej wytworzył cały zastęp piechurów i znakomitych biegaczy. Sport pieszy – tak ważny na wojnie, w ciągu roku ostatniego zrobił ogromny krok naprzód. Rekord zeszłoroczny Kmicica pobiło sześciu zawodników. Baran pobił go o 19 minut. Sam Kmicic pobił o 17 minut.

Szósty zawodnik pobił go o półtorej minuty. Na metę przybiegają coraz to nowi zawodnicy.

Ale tłum już na nich nie patrzy.

Zawodnicy wciąż przybywają. Oto w pełnym rynsztunku w komplecie, wspaniale wmaszerowuje drużyna 27 pp z Częstochowy. Kapitan Wójcik prowadzi. Stanął. Idzie się Komendantowi meldować.

LISTA DRUŻYN

które przybyły do Kielc w pełnym składzie.

1. – 12 drużyna – 27 p.p. (Częstochowa):
Drużynowy kpt. Wójcik, .plut. Okoń Adam, kpr. Stańczyk Stanisław, st. szer. Lejdura Józef, Kasprzyk Antoni, Koziej Józef, Mucha, Krawczyk Antoni, Sołtysik Karol, Kot Józef, Wiecha Edward, Kruk Andrzej, Siwa Stanisław.

2. – 52 drużyna – 1 baon sanitarny – Warszawa:
Drużynowy Wanat Stan., Malon Aleksy, Swata Stanisław, Szulc Hugo, Kazimierowski Antoni, Weinert Ignacy, Matjasik Jan, Bernacki Władysław, Bendysz Józef, Berger Józef, Hink Klemens, Włoch Franciszek, Borbolowski Antoni.

3. – 64 Kraków, „Orlęta“ I:
Drużynowy Różycki Włodzimierz, Krucik Wladydysław, Dobrzański Jan, Gawlik Władysław, Kafel Józef, Nalewajko Mikołaj, Pająkowski Ludwik, Sprung Roman, Pacuła Mieczysław, Siwek Emil, Wacław Antoni, Siciński Józef, Jankowski Józef.

4. – 16. Żywiec:
Drużynowy Dzierżawa Franciszek, Białek Leon, Hyliński Ludwik, Jezierski Jakób, .Nowotarski Stanisław, Sapeta Adam, Zabłocki Stanisław, Kruczyński Stan., Kisza Erwin, Dolicz Franciszek, Miodoński Władysław, Haczek Antoni. Żyrek Michał.

5. – 31. Łódź miasto. I:
Drużynowy Malinowski Marian, Morawiec Anastazy, Brzeziński Józef, Sikorski Stanisław, Przetrzykowski Zygmunt, Tworek Stanisław, ‘Rogowski Marian, Gonera Stanisław, Szajfler Mieczysław, Saduła Szczepan, Walerysiak Stanisław, Słuchowicz Leon, Moszek Franciszek.

6. – 48. Warszawa Powązki II:
Drużynowy Wikiel Aleksander, Dudykiewicz Franciszek, Helbert Henryk, Kuliński Kazimierz, Hartman Władysław, Rowicki Aleksander, Radwański Władysław, Saiomończyk Antoni, Grajda Antoni, Andrzej czak Jan, Talarek Wacław, Mendel Antoni, Hamera Józef.

7. – 36. Warszawa-Praga.
Drużynowy Ślepowroński Leon, Gajek Stanisław, Klimowicz Jerzy, Szczęsny Stanisław, Tyc Edmund, Orłowski Tadeusz, Kortas Paweł, Górski Mieczysław, Wiśniewski Kazimierz, Pietruszewicz, Tuszek Edward, Niwiński Jan, Chudyba Władysław.

8. – 11. Radom:
Drużynowy Jagiełło Michał, Nyczka Jan, Wieczorek Józef, Kiljan Wacław, Zdziecki Leon, Małyga Adam, Kowalski Franciszek, Górny Roman, Szprendałowicz Jan, Kwaśniewski Tadeusz, Talma Marian, Trojan Bolesław, Jaworski Jan.

9. – 26. 5 p. saperów:
Drużynowy Ormanowicz Stanisław, Budrys Aleksander, Niewiadomski Franciszek, Ornat Józef, Wywiał Piotr, Rother Józef, Jezierski ‘Władysław, Szostek Ludwik, Szmidt Antoni, Ausfeld Bronisław, Kaczmarczyk Roman, Siron Edward, Suwacz Bartłomiej.

10. – 58. Krasnystaw:
Drużynowy Mróz Edward, Koper Stanisław, Mróz Franciszek, Gutowski Aleksander, Manaj Jan, Kowalik Wojciech, Basiński Eugeniusz, Galewski Aleksander, Stenwaga Antoni, Korablin Bazyli, Marszyk Tomasz, Kijko Władysław, Mazur Władysław.

11. – 59. Kraków „Orlęta” II:
Drużynowy Kónig Henryk, Benbeka Kazimierz, Sendor Kazimierz, Krawczyk Marian, Kwiatkowski Jan, Komendera Ludwik, Szymczak Edward, Krawiec Marian, Darwisz Stefan, Gródecki Stefan, Kozdęba Bolesław, Lipiński Mieczysław, Witkowski Jan.

12. – 54. Pabianice:
Drużynowy Magrowicz Józef, Łuczak Ignacy, Mik Jan, Marciniak Władysław, Cieniowski Paweł, Romanowski Leon, Dychło Marian, Ramlak Franciszek, Krawczyk Stanisław, Gałczyński Eugeniusz, Lenartowski Antoni, Nowak Stanisław.

13. – 57. Wierzbnik:
Drużynowy Płachciński Mieczysław, Schabowski Wacław, Jakubowski Marjan, Głuch Czesław, Biszkob Rufim, Janiec Zygmunt, Płachciński Jan, Laiprus Stefan, Zatorski Jan, Ratwadowski Stanisław, Bielski Władysław, Muller Szczepan, Fiutowski Józef.

14. – 29. Lublin:
Drużynowy Żytek Józef, Kostkowski Zygmunt, Świerszcz Feliks, Młynarczyk Kazimierz, Wałach Antoni, Płocheć Jan, Szych Antoni, Sadowski Franciszek, Kozioł Zygmunt, Szafrański Adam, Nowak Bronisław, Więszyk Ignacy, Refka Stanisław.

15. – 67. Kraków III:
Drużynowy Mirek Stanisław, Michalewski Adam, Radliński Józef, Brzegowski Władysław, Padło Wilhelm, Szwablik Rudolf, Kiełbas Antoni, Darlak Karol, Radliński Antoni, Dobichnuszczy Roman, Jaworski Zdzisław, Karelus Władysław.

16. – 42. Wołomin:
Drużynowy Błażejski Wacław, Lareć Kazimierz, Wyrębowski Zygmunt, Kubicki Edward, Gąsiewski Stanisław, Dąbrowski Władysław, Środoń Władysław, Karol Tadeusz, Wypych Henryk, Gajewski Czesław, Sokołowski Czesław, Talerowski Roman, Głowacki Tadeusz.

17. – 49. Kielce:
Drużynowy Dobko Władysław, Idzikowski Edward, Szem Gustaw, Kuchciński Bolesław, Szczepański Józef, Dudzik Władysław, Kmiecik Jan, Stawek Edward, Osterczy Stefan, Cedro Józef, Moskwa Bolesław, Bazien Franciszek, Wąsik Ludwik.

18. – 17. Jarosław:
Drużynowy Sitek Stanisław, Treifeld Piotr, Zając Jan, Tyran Władysław, Zieliński Władysław, Roszko Mieczysław, Kociuba Stanisław, Zając Władysław, Patys Władysław, Biemaszewski Stanisław, Komża Władysław, Dziuba Zdzisław, Buczak Antoni.

19. – 5. Końskie:
Drużynowy Grzegorczyk Jan, Skalski Wacław, Zielenkiewicz Marian. Młynarczyk Adam, Franaszczyk Bolesław, Styś, Witold, Krocz Edward, Cygankiewicz Bernard, Lasicki Piotr, Krocz Henryk, Jurek Wacław, Szmidt Bolesław, Swat Edward.

20. – 66. Szczekociny:
Drużynowy Orliński Roman, Gradoń Zygmunt, Orzełka Władysław, Żarnowicki Władysław, Szczepański Stefan, Boruń Antoni, Rembowski Tadeusz, Gwiazda Leon, Staszewski Jan, Szłachtowski Stanisław, Foryś Zygmunt, Galiński Henryk, Orliński Stanisław.

21. – 53. Sanok:
Drużynowy Bętkowski Władysław, Mydlarski Stanisław, Waliszewski Józef, Skoczypiec Władysław, Skrychota Mikołaj, Dziuban Kazimierz, Podgórski Eugeniusz, Gorczyński Romuald, Hnat Józef, Patoka Eugeniusz, Zastawski Jan, Lisowski Mieczysław, Kulpiński Stanisław.

22. – 6. Grodno:
Drużynowy Szumski Stefan, Mańkowski Jan, Mańkowski Tadeusz, Podziałkowski Zygmunt, Żywolewski Władysław, Godlewski Adolf, Pawluś Bronisław, Andrzejewski Stanisław, Walentynowicz Henryk, Łotowicz Henryk, Owieczko Michał, Kustosz Zygmunt, Grabowski Kazimierz.

23. – 21. Częstochowa:
Drużynowy Burhard Hipolit, Mikulski Leon, Adoń Józef, Melenczek Aleksy, Janosik Karol, Jurkiewicz Eugeniusz, Mika Franciszek, Kociński Michał, Gliński Ignacy, Sturlik Edward, Warmus Roman, Byche Lucjusz, Dola Jan.

MARSZ SZLAKIEM KADRÓWKI W CYFRACH

Drużyny. – Pochodzenie. – Wyniki na etapach. – Rekordy drużynowe i indywidualne.

Po raz trzeci w roku bieżącym odbyliśmy „Marsz Szlakiem Kadrówki”. Po raz trzeci mieliśmy możność obserwować tłumy zawodników z różnych okolic Polski, po raz trzeci też przystępujemy do cyfrowego zestawienia, ile, skąd, gdzie i jakie drużyny strzeleckie w „Marszu” występowały i jakie w porównaniu z ubiegłymi latami wyniki osiągnęły.

Tak więc skonstatować nasamprzód należy, że liczba drużyn w roku bieżącym 1926-ym niepomiernie wzrosła i przeszła wszelkie oczekiwania organizatorów „Marszu”.

W roku 1924, na zew Komendy Głównej, stanęło na starcie 7 drużyn po 13 ludzi, oraz 4 zawodników dopuszczonych wyjątkowo po za konkursem.

Stanowi to razem 95 zawodników.

Pamiętam, że cieszyliśmy się z Komendantem Głównym z tej liczby, gdyż już wtedy była to największa liczbowo i w stosunku do wysiłku, największa impreza sportowa w Polsce.

W roku 1925 Małopolska w dalszym ciągu prowadzi, dając 9 drużyn, Kongresówka daje 3 drużyny (Warszawa, Kielce i Łódź), Górny Śląsk (Katowice) 2 drużyny.

Rok 1926 zmienia Oblicze „Marszu” pod względem etnograficznym.

Prowadzi Kongresówka wystawiając 37 drużyn. Małopolska daje 21 drużyn, następne miejsca zajmują Kresy Wschodnie z Wilnem delegując 6 drużyn.

W roku 1925, na 14 drużyn odpada ma drugim etapie 2 drużyny, czyli pozostaje 12-cie.

W roku natomiast 1926, między Miechowem i Jędrzejowem odpada jeszcze 13 drużyn, co z odpadniętymi na etapie I czyni 25 drużyn. Dalej maszeruje w pełnym składzie tylko 46 drużyn z pośród 71 zameldowanych na starcie.

Etap III Jędrzejów – Kielce okazał się najtragiczniejszym dla roku 1926. Z pośród 46 drużyn, które wyruszyły w biegu indywidualnym z Jędrzejowa i na ogólną liczbę 71, które wyszły z Krakowa, tylko 23 drużyny dotarły w pełnym składzie do mety w Kielcach.

W roku 1925 na 14 drużyn – 9 z nich osiągnęły Kielce w pełnym składzie, zaś w roku 1924 na 7 drużyn, przybyło do Kielc niezdyskwalifikowanych – 6 drużyn.

W roku 1926 czas osiągnięty przez drużynę 27 pp. na etapie Kraków – Miechów, równa się: 6 g. 07 m. Wynik zeszłoroczny poprawia 11 drużyn.

Na drugim etapie „Marszu,”, Miechów – Jędrzejów, rok 1924 przynosi, czas osiągnięty przez drużynę „Przemyśl” 8 g. 53 m. W roku następnym drużyna „Kraków Orlęta” uzyskuje czas 6 godz. 02 m. Czas z 1924 r. poprawia 12 drużyn.

W roku 1926 najlepszy czas uzyskuje drużyna 27 pp a mianowicie 5 g. 55 min. Żadna więcej drużyna nie poprawia czasu „Orląt” z roku ubiegłego.

Rekord z roku 1924 pobiło – 6 drużyn, zaś rekord z roku 1925, w bieżącej „Kadrówce” rekord z roku 1925, w bieżącej „Kadrówce” pobiło 3 drużyny.

Niech przyszły historyk Związku Strzeleckiego i „Marszu Kadrówki”, korzystając z tych cyfr, oceni sprawiedliwie pracę organizacji i wysiłek zawodników.

Muszkiet.

Z tego wynika, że 12 drużynowych nie nadawało się na to zaszczytne i odpowiedzialne stanowisko.

Przyczyna tego zjawiska leży w tym, że sam komendant takiej drużyny, być może dobry piechur ale żaden „wódz”, liczy na indywidualną wygraną, stara się sam uzyskać jak najlepszy czas i lekceważy zespół mu powierzony; kpi sobie z reszty swoich towarzyszy, względnie dobiera sobie 13 ludzi niewytrenowanych, nieprzygotowanych, ot poprostu dlatego, aby stanąć na starcie… i kwita.

Taki drużynowy i taka drużyna, musi ponieść zaraz na I etapie konsekwencje swego czynu i powinna być zdyskwalifikowana bez prawa udziału w dalszym marszu.

Drużyna, która nie potrafi się uporać na I etapie z 44 kilometrami, która nie wykaże walorów zespołowych, o które najwięcej chodzi, ze względu na cele wyższe, nie jest godną zaszczytu maszerowania dalej.

Przeto precz z taką drużyną.

Rozmundurować, odebrać broń, odebrać numery zawodnicze i odesłać do domu..,

Obostrzenie to wpłynie bezwarunkowo na większą solidarność w drużynie i będzie groźnym memento… dla komendanta drużyny.

Drugim obostrzeniem w marszu powinny być sankcje karne dla komendantów, którzy nie doprowadzą swojej drużyny w pełnym składzie do Jędrzejowa.

Na drugim etapie, od komendanta drużyny wymaga się jeszcze większego liczenia się z siłami swoich podkomendnych, jeszcze większej siły ducha, jeszcze większego natężenia nerwów i jeszcze większej odpowiedzialności za powierzony mu zespół.

Niechże więc taki komendant, który z tego nie chce lub nie umie zdać sobie sprawy, ucierpi osobistą dyskwalifikacją i pozbawieniem prawa uczestnictwa w biegu indywidualnym.

Zarówno Kmicic jak i Okoń wcale nie byli gorszymi biegaczami od Barana. Plątanie się spodni na nogach… no i zerwanie numerów przez jakiegoś zwariowanego „sędziego” – cyklistę, pozbawił indywidualnego zwycięstwa tych dwóch doskonałych szybkobiegaczy.

(D. c. n.)

  Muszkiet

JUDASZ

Przyglądając się ostatniemu marszowi Szlakiem Kadrówki, obserwowałem najrozmaitsze drużyny, aby zdać sobie sprawę z ich życia, – t. z. z ich zachowania się w marszu i na odpoczynku, na starcie i na drodze i na mecie, z ich nastrojów i ducha, z ich poddawania się trudom, lub woli przezwyciężenia wszystkich zapór i przeszkód.

I zaobserwowałem bardzo ciekawe zjawiska.

Na starcie, szczególniej w Krakowie, gdzie przedstawiciele władzy i tłum ludzi przypatrywały się wymaszerowującym strzelcom, duch wszystkich drużyn był wspaniały, i gdyby to był marsz na 3 km., a nie na przeszło sto, to wszystkie drużyny chyba otrzymałyby pierwszą nagrodę. Ale jaki taki znawca marszu, mógł od razu stwierdzić, że właśnie te drużyny, które zrywały się z miejsca w szalonym tempie, nie długo „spuchną” i będą miały tylko tyle satysfakcji, ile było brawa w Krakowie. Natomiast te drużyny, które wyszły spokojnym krokiem, budziły duże nadzieje.

Za Krakowem nastąpiła już rozsypka drużyn po całej drodze.

I odtąd właśnie, zastanowiło mię pewne zjawisko, które obserwowałem już aż do Kielc. Mianowicie, w wielu drużynach zauważyłem, piechurów, których śmiało nazwać by można Judaszami.

Są to chłopcy, którzy wybrawszy się z figlów i na same przyjemności w marszu, już na jego początku rozczarowują się i wiedzą, że to nie przelewka, że droga bardzo daleka, a karabin uwiera, a słońce przypieka, a subordynacja trzyma w ryzach, a koledzy dopominają się o dotrzymanie kroku.

W takim chłopcu budzi się wtedy coś jakby bunt i podstęp i zaczyna się jego judaszostwo. Wie on, że drużynie ogromnie na nim zależy, bo gdyby on jeden odpadł, toby całą drużynę zdyskwalifikowano. Wie on o tym i postanawia to wyzyskać.

Więc najpierw udaje, że bez wody zemdleje, że dłużej już ani kroku nie wytrzyma. Dzieje się to zwykle w jakiejś wsi, przed jakąś chatą. Naturalnie, cała drużyna zatrzymuje się, aby on jeden napił się wody, czy mógł zjeść jakieś jabłko, przy akompaniamencie wzruszonych jego niedolą bab i dzieci.

Pokrzepiony, maszeruje dalej. Ale po jakimś czasie przystaje, łapie się za brzuch i zrywając karabin z pleców, zaczyna się wić w boleściach.

Co wam obywatelu?

Ojojoj!

Ale co takiego?

Odbiłem sobie karabinem płuca. Mam dziurę aż do wątpi.

Weźmy mu karabin.

I drużyna trochę zła, trochę wzruszona, odbiera jego karabin, ktoś dźwiga dwa, aby tylko on szedł dalej, aby tylko on nie odpadł.

Na kilka kilometrów przed jakąś metą okazuje się, że obywatel Judasz znowu iść nie może, Oto nagle schodzi na bok, rozkłada ręce i ze strasznym rykiem wali, się w rów.

Jezus, Maria! Zemdlał!

Wody, wody!

Atak serca pewnie!

Koledzy doskakują, rozpinają bluzę, ktoś mu manierkę przykłada no ust, Ale puls dobry i oddech równy. Obywatel Judasz nie lubi zbyt silnego pryskania w twarz wodą, więc otwiera oczy.

Cóż wam się znowu stało obywatelu?

Nie wiem… Coś w nogę.

W nogę!! A bodaj cię choroba wzięła.

A to nas wystraszył.

Obywatelowi ściągnięto but z nogi i okazuje się, że napiętek jest trochę zaczerwieniony. Wszyscy na pewno mają takie same, albo i gorsze odparzeliny, – ale on, właśnie on, z tym iść nie może i aż mdleje z bólu.

Drużyna już zła na dobre, ale cóż robić? Bez niego ani rusz, iść dalej nie można. Więc zaczyna się smarowanie wazeliną, jodynowanie, bandażowanie, chuchanie i pieszczenie, – a potem najsilniejsi podejmują Judasza pod ręce i prowadzą go dalej.

Wreszcie jest jakiś odpoczynek. Obywatel Judasz musi naturalnie dostać najwięcej słomy, najlepsze jedzenie itd., bo inaczej do jutra nie wypocznie, i co będzie z całą drużyną? Ale trafia się, że Judasz tyle już nafiglował w drodze, tak zalał sadła za skórę całej drużynie, że zamiast miękkiego posłania i podwójnego żarcia, dostaje od swych towarzyszy lanie. Po takim śpi jak zabity na twardej ziemi, a na drugi dzień, maszeruje jak anioł i już nie mdleje, bo go gorycz zawodu ciągle cuci.

Okazuje się tedy, że i na Judaszów jest rada.

Obserwator

A czy myślicie, iż w 10 lat później, wyraźnie w lat 10 potem… gdy w Niepodległej Polsce strzelcy, dla odświeżenia pamięci ludzkiej, maszerowali w znoju bo w walce wyścigowej, tym samym szlakiem, że znalazła się ręka ludzka w tej społeczności miechowskiej, która by ochotnie kubek wody i kromkę chleba spragnionemu podała?…

Nie, na Boga nie…

Starosta strzelców nakarmił, starosta dał nocleg i słomę, starosta Wasiak przyjął strzelców w gościnie, stado zaś mieszczuchów i łyków miechowskich po norach swoich się chowało…

Byli w obawie, że strzelcy zrobią napad na Miechów… i na ich pełne kałduny… Ryczeć po prostu chciało się ze śmiechu, lecz i z obrzydzenia…

Dowiedzieliśmy się potem o źródle tych pogłosek i tak… „gorącego” przyjęcia strzelców przez społeczeństwo miechowskie: jaki pasterz, taka i owczarnia…

Dajmy ternu jednak spokój. Śmieszne, zacofane i strasznie zaśmiecone to miechowskie podwórko…

I niech mi teraz ktoś powie, że to nie jest miejsce, gdzie świat zabito deskami od dołu do góry… od wewnątrz i na zewnątrz…

Następnym razem jednakże w roku 1925, tj. w drugim roku marszu Szlakiem Kadrówki doznaliśmy miłego rozczarowania…

„Miasto” wystąpiło z przyjęciem… Był nocleg i jadło dla 300 ludzi, były kwatery wygodne i gościnne, było przyjęcie dla „sztabu” i nawet tirli-tirli… też było.

Wiecie szanowni państwo, że wpadliśmy w zdumienie… Dopiero lista naszych gospodarzy, a zwłaszcza miłych gospodyń wyprowadziła nas z tego zdumienia…

Do osobliwości Miechowa należy znakomita osoba pana „nocelnika” kosynierów i krakusów…

Jest to niejaki p. Witkowski, właściciel miejscowej restauracji, która mu, mówiąc nawiasem, jako dobremu katolikowi, wcale nieźle idzie…

Z dygnitarzem tym zapoznaliśmy się w ciągu lat trzech naszej włóczęgi kadrówkowej i nawet zaprzyjaźnili. Roku pierwszego kadrówki „pon nocelnik” patrzał na nas z pode łba, boć przecie kieszenie nasze dziurawe były, więc profitu z nas „nocelnik” miał mało.

W drugim roku zgadaliśmy się o strzelcach, sokołach i innych harcerzach. Dowiedziałem się wtedy, że chłop w sukmanie – kierezyi i z kosą na koniu, chociaby i oklep, to jest pon i… basta.

W trzecim roku naszej podróży do „Mekki Legionowej” p. Witkowski już się zupełnie rozkrochmalił. Wystroił swoich krakusów w sukmany krakowskie – a jakże, dał im kosy w garść, chałupę… gdzie podejmowało „miasto” delegację no i z musu strzelców, ustroił tyż w kosy, że aż się dusa śmiała….

Dziwiliśmy się, że całej banderii na kobyły nie wsadził i nie wyjechał naprzeciw strzelców. Podobno żniwa przeszkodziły… ale na drugi rok, tj. w 1927 r. to już na pewno przekabacimy go na strzelca a jego konnych kosynierów na… piechotę, która razem z nami dymać będzie z Krakowa do Kielc aż się patrzy…

W ogóle jednak „nocelnik” Witkowski jest chłop byczy, choć nie większy od Łokietka… Otóż w ostatnim marszu kadrówki nocleg z konieczności wypadł mi u „nocelnika”. Tak jak mnie „nocelnik” ugościł i do snu ułożył, to cheba jak Miechów – Miechowem podobnego przyjęcia nie zaznałem…

To też wyciągając się na miękkim łóżku, pod czystą kołdrą, bez żadnego w dodatku „inwentarza”, albowiem nie było tam ani jednej pchły… gdyż pluskwy nie dały by im w ogóle żyć, usnąłem prędko i oto jaki miałem sen…

…Maszerujemy po raz czwarty z Krakowa do Kielc. Jak zwykle postój wypadł nam w Miechowie.

Przednia straż Kadrówki… tj. Komendant Główny, jego adiutant, ja i jeszcze kilku kibiców podjeżdżamy .samochodem (własnym K-dy Głównej) do tego słynnego grodu i nie możemy uwierzyć oczom i uszom…

Miasto umajone od stóp do głów…

Rada miejska in corpore, z duchowieństwem wszystkich wyznań na czele, oczekuje nadejścia pierwszej drużyny z chlebem, solą i… święconą wodą.

Panie z olbrzymimi bukietami kwiatów, młodzież szkolna z chorągiewkami o barwach narodowych, żydzi w lisich czapkach, reszta ludności „wyfraczona”, a wszystko krzyczy: „wiwajt”, „wiwajt”… niech żyje… strzelec!…

„Nocelnik” Witkowski w kierezyi… na śmigłej kobyle prowadzi od strony Wolbromia banderię krakusów… kosy lśnią się jak nie przymierzając gołe półdupki na słońcu… pawie pióra, kółecka u pasa… u-ha.

Na rynku stoły z jadłem i piciem… usługują dziewice miejskie w towarzystwie mam, ciotek i innych krewnych…

Orkiestra strażacka rżnie od ucha – Bartosu… Bartosu… Oddział miejscowego Strzelca w pełnym umundurowaniu stoi wyciągnięty w dwurząd, na czele jakiś wódz z brodą… ale jeszcze młody… jak Boga kocham… to Koguciński… – Prezentuj broń… ryczy k-mdt oddziału, aż obok stojące niewiasty przysiadły na zadach…

W ogóle… ja zdębiałem, Kmdt Główny (on że mjr. rezerwy Kierzkowski), wzruszony salutuje i szepce mi na ucho: widzicie Muszkiet, takie złe wyobrażenie mieliście o Miechowie… teraz patrzcie, co ci poczciwi ludzie tu urządzili… przyjmują nas jak nie przymierzając… okupantów.

W tym miejscu delegacje zaczęły podchodzić do naszego samochodu i kiedy burmistrz rozpoczął mowę, coś mnie ugryzło i… obudziłem się.

Zlany… potem ze wzruszenia, usiadłem na łóżku i pomyślałem głośno: Ocho – Miechów ma przyszłość… trzeba go jeno trochę za mordę… wziąć to będą ludzie…

                                                                                                       Muszkiet.

To akademicy krakowscy przyhołubili „królewiaka”. Dali jeść, ogrzali, pocieszyli na sercu i duszy, wsunęli w kieszeń kupę „szóstaków” i list do Lwowa, gdzie mi się już lepiej powodziło i gdzie zacne „Iwowiaki” zupełnie mnie na swoją modłę przerobili, tak, że do tego czasu jestem jak ta syrena: królewiakiem od głowy, a galicjakiem od ogona. Chętnie się też przyznaję do tej kompanii, którą w pierońskiej Wielkopolsce nazywają „galicjokiem z Kongresówy…“

Mimo to wszystko, a może dlatego, wspomnienia, które się wiążą z moim pierwszym pobytem w Krakowie, są dla mnie tak kochane, tak drogie i tak… niezapomniane.

Darujcie zacni czytelnicy, żem się puścił na te osobiste trele… ale jakże miałem ominąć sposobność napisania również coś niecoś o sobie.

Wracam jednak do materii… tj. do „Marszu Szlakiem Kadrówki”. W on czas, to znaczy trzy lata temu, kiedyśmy z komendantem Kierzkowskim przybyli do Krakowa, dla wyruszenia szlakiem Pierwszej Kadrówki do Kielc, Kraków, oczywiście mówię o tym „naszym Krakowie”, mimo, że impreza nasza była nowością nieznaną i możliwością niezbadaną, przyjął nas jak zwykle serdecznie.

A więc pochody, bale, przyjęcia, galowe przedstawienie w Operze. W ogóle wysilił się jak mógł, aby tych około, 100 strzelców godnie, jak przystało na królewski gród, ugościć, nakarmić i… rozweselić.

Na drugi rok, gdyśmy w 200 chłopa do „Marszu” stanęli, jeszcze sprawniej wszystko poszło, jeszcze milej nas podejmowano, jeszcze z większym żalem. nas… żegnano na ten bój z… pyłem i potem „krwi bratniej”.

Marsz III z kolei w roku bieżącym był koroną wszystkich przyjęć jakie Kraków dotychczas nam zgotował. Prawda, był to wyjątkowy rok, mieliśmy gości zagranicznych, był liczniejszy zjazd różnych osobistości oficjalnych i szarż wojskowych, tym niemniej dla wszystkich było miejsca dość i jadła w bród.

Naturalnie, kto się nie umiał o swoje upomnieć, kto kogo należy „za mordę” nie wziął, ten ginął w tłoku, jak wesz w składkach koszuli i grał marsza żałobnego na własnych zgłodniałych kiszkach.

Tak już ten naród leguńsko-strzelecki nawykł do „dawania sobie samemu rady”, że jak tylko własną paszczękę miał jadłem wypchaną i jakie takie legowisko zapewnione, innych nie dbał i nie pamiętał.

Było nas jednak wtedy chłopa przeszło  tysiąc do „Marszu” i drugie tyle… „wolnych strzelców”, którzy po bankietach, na paradach i w ogóle gdzie jeno żarcie a picie miało miejsce, tłumnie swoje gęby na afisz pchali i do braterstwa strzeleckiego głośno się przyznawali.

Zresztą, Pan Bóg z nimi… nam było dobrze i basta.

Rozglądając się w tłumie ludzi, z którymi się człowiek w ciągu tych trzech lat marszowych w Krakowie spotykał, niepodobna zapomnieć niektórych twarzy, jak również nie podobna wymazać z pamięci tej bezinteresownej pracy, tej gotowej do usług uprzejmości, którą nam i całej gromadzie strzeleckiej krakowianie i… krakowianki świadczyły.

Więc przede wszystkim osoba ob. prezesa Władysława Sieńko, który nam pierwszą kadrówkę przygotował i wszystkich uczestników „Marszu” w Prądniku u siebie przyjmował. Młodą twarz, siwiutka głowa, przy pełnej temperamentu postaci, zawsze nam w pamięci stoi i mile kiwa głową w uprzejmym ukłonie…

Dalej, niewyczerpanej energii drugi prezes, w następnych latach kadrówki dr. Tadeusz Dyboski „alfa i omega” wszelkich przygotowań w Krakowie i nigdy niezmordowanej pomocy w Kielcach. Obywatel ten minął się z powołaniem. Urodzony na zarządcę prowincji, wojewodę, tymczasem los każe mu trupy krajać i dzieci leczyć.

Nic to, gdy stworzymy Rzeczpospolitą według naszych planów, dr. Dybowski zajmie w niej należne mu stanowisko. Tymczasem przesyłam Mu nasze serdeczne pozdrowienia i pobożne nadzieje na… przyszłość.

Oczywiście wszędzie tam, gdzie praca składnie idzie, zamieszane są rączki niewieście. Od dwóch lat spotykamy się na „Marszu Szlakiem Kadrówki” w Krakowie z całym gronem pań, które w przygotowaniach kadrówkowych czynny i wybitny biorą udział.

Niestety, tylko dwie z nich zapamiętałem. Skurcz mięśnia sercowego, któremu od szeregu niestety lat, stale podlegam, tylko dwie  panie w gorącym lecz ciasnym sercu pomieścić może…

Nazwisk tych pań nie pamiętam, gdyż naprawdę sercem, nie mózgiem, notowałem ich poświęcenie i pracę dla naszej braci strzeleckiej.

Jedna to jeszcze z wiankiem panieńskim na głowie, smukła jak topola, oczy chabry kuszące… i serduszko bijące. Mówili na nią „ Muszka”, czy też „Myszka“…

Druga, również dostatnia na miarę, oczy czarne jak krzak Mojżesza gorejące, duże, głębokie i pełne smakowitego soku…

Niestety nie danym mi było nawet upaść do stóp i „rozwiązać rzemyka ich maleńkich trzewików”…

Nawet imion ich nie dowiedziałem się nigdy. Może następnym razem, jeśli smoki zazdrosne i tym razem przystępu mi nie wzbronią.

Koledzy wyrzucali mi, że jestem Turek… kiedy aż do dwóch naraz tak gorącą miłością pałam… Durne oni byli… toż z krakowiankami sprawa. Katolik czy luter, Turek czy teozof… wszystko jedno, żaden krakowiance się nie oprze, a zwłaszcza takiej, która w strzeleckiej glorii chodzi i ze strzelcami trzyma.

Spróbuj, a zobaczysz, czy co wskórasz?

Oleandry…

Kiedym po raz pierwszy na miejsce wymarszu Pierwszej Kadrowej przybył, wszelki ślad po dawnych Oleandrach zastygł i jak pyłek rzucony wiatrem w przestworza rozpadł się i w mroku zapomnienia przepadł.

Tak. Ślad, jak pyłek przepadł, gdyż wszystko co materią jest przepada, bo przepaść musi, lecz duch, ten wieczny, nie, odwieczny duch wszystkiego, cokolwiek w czynie miało swój początek, nigdy nie przepada i nigdy nie traci wątku nawiązanego z przeszłością.

Duch starych Oleandrów… duch Pierwszej Kompanii Kadrowej, Duch rozkazu Komendanta, był, jest i żyje w Oleandrach.

Żyje tam i czeka; wciąż czeka….

I za każdym razem, przy każdej zbiórce strzelców na „Marsz Szlakiem Kadrówki” duch ten pyta:

Czy długo jeszcze każecie mi czekać na snów moich spełnienie?…

Czy długo?…

Oj, długo, jeszcze długo!…

Orkiestra rżnie, tupot setek nóg, w takt skocznego marsza, rozlega się po bruku śpiącego jeszcze Krakowa, gdy o godzinie 4 rano drużyny strzeleckie maszerują na start.

Na starcie czasem niespodziewany gość… w osobie zabłąkanego lub opóźnionego przechodnia, czasem tłum łudzi… odprowadza bez płaczu i łez uzbrojone szeregi… strzeleckie.

Cisza. Kapelan w stroju liturgicznym przemawia i błogosławi szeregom strzeleckim na zbożną pracę ciała, ma rycerskie zawody i sportowe wyczyny.

Sankcja moralna sportowego czynu. Sankcja ducha dla… ciała.

A potem jak grom z jasnego nieba rozlega ją się pamiętne i nigdy niezapomniane słowa:

Żołnierze!…
Spotkał was ten zaszczyt niezmierny, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru…

KRAKÓW (OLEANDRY), 3 SIERpNIA 1914, JÓZEF PIŁSUDSKI

Tłum zamarł i zmartwiał. Serca przyśpieszonym tętnem biją raz wraz w takt słów rozkazu. Zapał wewnętrzny ogarnia wszystkich, przyroda nawet jakby się sama wsłuchiwała w rytm rozkazu Wodza, zcichła, zmiękła, zmalała… I tylko wietrzyk słonecznym powiewem wtórował mu i zlewał się w poszmerze słów padających nieopisanym czarem na dusze ludzkie…

Rozkaz skończony, lecz echo jeszcze w sercach grało…

Na ramię broń…

Równy krok…

Drużyna… Marsz!…

I poszli.

Może kiedyś dojdą… do upragnionego celu.

Muszkiet