(28.7.1)  Szczególną rolę na przełomie lipca i sierpnia 1914 roku pełniła kawiarnia „Esplanada”, na rogu Podwala i Karmelickiej. 28 lipca 1914 roku w „Esplanadzie” doszło do rozmowy Piłsudskiego z Michałem Sokolnickim, jego bliskim współpracownikiem. Było to po austriackim ultimatum pod adresem Serbii. Sokolnicki spytał Komendanta o jego przewidywania, co do możliwości wybuchu wojny. Piłsudski odpowiedział, że daje na to 35 procent szans. Ale tamtego dnia nadeszła po tej rozmowie wiadomość o wypowiedzeniu przez Austrię wojny Serbii. Sytuacja zmieniła się zatem radykalnie.

Wojna przestała wisieć w powietrzu, stawała się faktem. Kawiarnia „Esplanada” stała się swoistym centrum wydarzeń. Tu ulokował się, w dwóch pokojach na zapleczu Komendant Piłsudski z szefem sztabu, Kazimierzem Sosnkowskim. Zastawione sposobem biurowym: dwa biurka, maszyna do pisania, parę krzeseł; po obu stronach oficerowie, pełniący dyżury i dopuszczający li tylko wezwanych.